Verhelderend of verwarrend

Taal is prima om elkaar iets concreets duidelijk te maken, maar het verwoorden van onze gedachten is andere koek. Denken doen we niet in woorden (al denken veel mensen dat, ik denk dus van niet). Maar gedachten zijn ‘ongrijpbaar’, ze bevinden zich meer in het domein van ideeën. Als de schrijver zegt “het nieuwe boek zit in mijn hoofd” dan bedoelt hij niet 200 pagina’s met woorden. Woorden als ‘denken’ en ‘gedachten’ zijn al problematisch, ze suggereren dat ‘iets denken’ (verwijzing naar iets abstracts) van dezelfde orde is als ‘iets doen’ (verwijzing naar iets concreets). Als we denken, dan is het vaak in de vorm van een ‘gesprek met jezelf’, en voor een gesprek is het nodig om de gedachten te verwoorden – wat overigens natuurlijk niet betekent dat woorden de enige manier van communiceren zijn, ook als het om gedachten gaat. Ik ben dus geneigd om te proberen mijn gedachten onder woorden te brengen, maar dat betekent helemaal niet dat ik ‘denk in taal’. Het denken verwoorden komt erop neer dat ik grabbel in een grote ton van woorden, of eigenlijk van (de daaraan gekoppelde) betekenissen, en daaruit betekenissen vis en aan elkaar rijg, totdat ik van mening ben dat deze samenstelling inderdaad overeen komt met mijn gedachten. Een riskante onderneming. Zelfs als ik alleen maar voor mijzelf gedachten op papier wil zetten kan bijvoorbeeld na een jaar blijken dat de betekenissen alweer zodanig zijn verschoven, dat ik mijn denken al niet meer aan de woorden herken. Een andere lezer vult mijn woorden in met zijn eigen betekenissen en deze brengen hem op zijn eigen gedachten, het is een illusie dat ik mijn gedachten op een ander overbreng.
Vandaar natuurlijk dat geleerde boeken vol staan met eigen/nieuwe/afwijkende definities van woorden, zodat de lezer precies begrijpt (vandaar: begrip) wat wij ‘in gedachten hebben’. Een nobel streven maar ook ingewikkeld, aangezien we nu niet alleen met individuele verschillen in betekenis te maken hebben, waar we denken dat we het over hetzelfde hebben, maar ook met een context die bestaande woorden/begrippen opzettelijk van een afwijkende betekenis voorziet. Of één die nieuwe woorden verzint die tegen de oude aanschurken met alleen voor ingewijden te doorgronden nuanceverschillen. En het gaat verder. Nieuwe inhouden creëren vervolgens weer nieuwe verbanden en hopsakee voor je er erg in hebt is er weer een filosofische pil uitgebraakt.